Tüketici gıda fiyatlarındaki olağanüstü yükseliş sona eriyor
Gıda enflasyonu oranları son birkaç aydır düşüyor ve hatta Temmuz ayı enflasyon rakamları Avrupa Birliği'nde bir önceki aya göre küçük bir düşüş gösterdi. Bununla birlikte gıda fiyatları yüksek seviyelerde seyretmeye devam ediyor. Tipik bir AB tüketicisi, kıta genelinde bazı önemli farklılıklar olmakla birlikte, 2021'in başına kıyasla şu anda bakkaliye için neredeyse %30 daha fazla ödüyor.
Macaristan'da fiyatlar Ocak 2021'den bu yana %60'tan fazla artarken, İrlanda'da gıda fiyatları 'sadece' %19 arttı. Avrupa genelinde tüketiciler daha az satın alarak, indirimli süpermarketlerden daha fazla alışveriş yaparak ve markalar yerine özel markalı ürünleri tercih ederek tepki gösterdi.
ABD'deki eğilim de oldukça benzer görünüyor. Temel fark, 'soğumanın' biraz daha erken başlaması ve göreceli artışın Avrupa'ya kıyasla daha düşük olması. Bu durum kısmen ABD'li gıda üreticilerinin Avrupa'daki emsallerine kıyasla enerji fiyat şokuna daha az maruz kalmasıyla açıklanıyor. Amerikan gıda fiyatları bu yılın ilk çeyreğinde yatay hareket etmeye başladı; tipik bir Amerikalı tüketici şu anda 2021'in başına kıyasla bakkaliye için %20 daha fazla ödüyor.
Almanya gerçekten de fiyatlar konusunda başı çekiyor mu?
Avro bölgesi içinde Almanya, tüketici gıda fiyatlarının birkaç ay üst üste düştüğünü gören tek ülke oldu. Eurostat verilerine göre, Almanya'da gıda ve alkolsüz içecek fiyatları Temmuz ayında, bu yılın Mart ayındaki zirvesine kıyasla %1,4 daha düşüktü. Bu durum büyük ölçüde süt ürünleri, taze sebze, margarin ve ayçiçek yağı fiyatlarındaki düşüşten kaynaklandı.
Alman gıda perakende pazarını diğer Avrupa ülkelerinden ayıran en önemli özellik, indirim marketlerinin nispeten büyük bir pazar payına sahip olmasıdır. Schwarz Group (Lidl) ve Aldi'nin toplam pazar payı yaklaşık %30'dur ve Edeka ve Rewe gibi diğer büyük perakendeciler de indirim iştiraklerine sahiptir. Büyük ve rekabetçi Alman pazarı göz önüne alındığında, gıda perakendecilerinin, tedarikçileri kaybetme pahasına da olsa, diğer Avrupa ülkelerindeki muadillerine kıyasla tedarikçilerle daha sıkı pazarlık yaptıkları görülmektedir. Sonuç olarak, perakende gıda fiyatları daha erken düşmeye başlamıştır. Ayrıca, son derece rekabetçi olan pazar, ilkbahardan bu yana tüketiciler için özel satış teklifleri sundu.
Şimdilik Alman tüketiciler fiyat eğiliminin tersine dönmesinden faydalanıyor ve diğer Avrupa ülkelerindeki tüketiciler de önümüzdeki aylarda benzer bir eğilim yaşayabilir. Ancak, gıda üreticileri ve perakendecilerinin maliyet tabanında bazı enflasyonist eğilimlerin hala mevcut olduğu göz önüne alındığında, tüketicilerin çok fazla umutlanmaması gerektiğine inanılıyor. Bu nedenle de gıda fiyatlarında uzun süreli bir düşüş öngörmek için henüz erken olduğunu düşünülüyor.
Gıda üreticileri için temel maliyetler karışık bir tablo sergiliyor
2022 yılı boyunca gıda üreticileri için maliyetlerin neredeyse tamamı tek bir yönde hareket etti ve bu da artıştı. Bazı önemli maliyet türlerine baktığımızda bu tablo değişti.
Girdi maliyetleri açık ara en önemli maliyet kategorisidir ve tarımsal ürünler bu girdilerin büyük bir kısmını oluşturmaktadır. Tarımsal girdi fiyatları farklı yönlerde hareket etmektedir. Buğday, mısır, et, süt ürünleri ve çeşitli bitkisel yağlar için dünya piyasa fiyatları, kısmen Ukrayna'daki savaşla ilgili belirsizliğin azalmasına bağlı olarak yıldan yıla düşmektedir. Ancak, şeker ve kakao gibi emtia fiyatları 2023 yılında önemli ölçüde yükselmiştir. El Niño hava etkisinin Güneydoğu Asya'da kahve ve palmiye yağı gibi emtiaların üretimini olumsuz etkileme ihtimali ve Hindistan'ın pirince getirdiği kısmi ihracat yasağı yeni endişelere yol açmıştır.
Enerji maliyetlerinin gıda üretim maliyetlerinin yaklaşık %3 ila 5'ini oluşturduğunu tahmin ediyoruz, ancak bu alt sektöre ve enerji sözleşmelerinin türüne de bağlı olacaktır. Avrupa'daki mevcut enerji fiyatları 2022'deki zirvelerine kıyasla çok daha düşüktür, ancak Covid öncesi seviyelerine kıyasla hala çok daha yüksektir. Kısmen küresel LNG (Sıvılaştırılmış Ulusal Gaz) piyasalarına daha fazla maruz kalmanın Avrupa gaz piyasalarını fiyat dalgalanmalarına karşı daha hassas hale getirmesi nedeniyle dalgalanma devam etmektedir. Enerji maliyetlerinin kış boyunca nereye gideceğine dair belirsizlik, gıda üreticilerini fiyatları düşürme konusunda daha isteksiz hale getirebilir.
Devam eden hizmet fiyat enflasyonu, gıda tedarik zincirindeki şirketlerin muhasebe hizmetleri ve kurumsal seyahat gibi sözleşmeli hizmetler için daha yüksek ücretlerle karşılaşacağı anlamına geliyor.
Ücretler, AB'deki tipik bir gıda üreticisinin maliyetlerinin %10'undan biraz fazlasını oluşturmaktadır (sosyal güvenlik maliyetleri hariç). Hem 2022 ve 2023 yıllarında enflasyonda görülen artış hem de işgücü piyasalarında devam eden sıkışıklık, gıda imalatında ve gıda perakendeciliğinde bir dizi ücret artışına yol açmaktadır. Bizim görüşümüze göre, ücretler önümüzdeki 18 ay boyunca gıda üretim maliyetleri ve tüketici fiyatları için önemli bir itici güç olacaktır, zira ücretler birbirini takip eden adımlarla artmaktadır.
Gıda sektöründeki ücret artışlarına örnekler
Alman şekerleme endüstrisinde 60.000 çalışan, ücretlerindeki %10-15'lik düzenli artışa ek olarak 2023 ve 2024 yıllarında 500 Avro enflasyon tazminatı alacak. Coca-Cola Europacific Partners'ın Almanya şubesi gibi münferit şirketlerdeki ücret anlaşmaları için de benzer modeller görüyolüyor.
Hollanda süt endüstrisinde ücretler 2023'te %8 ve 2024'te %2,65 oranında artarken, Hollanda et endüstrisindeki toplu iş sözleşmesi Mart 2023 ve 2024 arasında toplamda %12,25'lik üç kademeli bir artış içeriyor.
Fransa'da ticari sektördeki ortalama ücretlerin 2023 yılında %5,5, 2024 yılında ise %4,2 oranında artması beklenmektedir. Bu aynı zamanda gıda imalatı gibi sektörlerdeki ücret gelişimi için de bir gösterge niteliğindedir.
Ücretler, Alman gıda üreticilerinin maliyetlerinin %13'ünü oluşturuyor ve alt sektörler arasında bazı farklılıklar gösteriyor
Toplam maliyetlerin yüzdesi olarak ücret maliyetleri, 2020
Gıda fiyatlarının bir süre daha mevcut seviyelerde seyretmesi muhtemel
Gıda üreticilerinin temel maliyetlerindeki gelişmeler, tüketici gıda fiyatlarının bir süre daha yaz aylarındaki seviyelerde seyredeceği görüşüne yol açmaktadır. Genel fiyatlarda düşüşler olduğunda, bunlar tüm kategorilerde yaygın olarak desteklenmek yerine süt ürünleri gibi belirli kategorilerdeki eğilimlerin sonucu olacaktır. Bu görüş, aşağıdaki grafikte de görebileceğiniz gibi, gıda üreticilerinin satış fiyatı beklentilerinin artık açıkça zirveyi geçtiğini gösteren iş anketleri tarafından da desteklenmektedir.
Aralarında Danone, Heineken ve Lotus Bakeries'in de bulunduğu birçok büyük gıda şirketi, ikinci çeyrek kazanç görüşmelerinde bu yılın ikinci yarısında daha az fiyatlandırma yapılacağının sinyalini verdi. Ancak bazı şirketler girdi maliyeti enflasyonu üzerinden fiyatlandırma yapmayı henüz bitirmediklerini belirtiyor. Örneğin Unilever, yılın ikinci yarısında dondurmada ılımlı bir enflasyon beklememiz gerektiğini bildirdi. Her halükarda, markalar tüketicileri yeniden cezbetmek ve hacim artışını hızlandırmak için çabalarını artırdıkça promosyon faaliyetlerinde de artış olacağını düşünüyoruz. Ancak yüksek fiyat seviyeleri ve durgun makroekonomik görünüm göz önüne alındığında, hacimlerin tamamen toparlanması muhtemelen biraz zaman alacaktır.
Avrupalı gıda üreticileri önümüzdeki aylarda daha az fiyat artışı bekliyor
Önümüzdeki aylar için satış fiyatı beklentileri, yanıtların dengesi
Fiyat pazarlıkları gerginliğini koruyor
Gıda üreticileri, yüksek satış fiyatlarını gıda perakendecileri gibi müşterilerine kabul ettirmek için zorlu bir mücadele verdi. Mevcut aşamada da müzakereler kolay olmayacak çünkü gıda ve içecek üreticileri büyük perakendeciler tarafından fiyatları düşürmeye zorlanacak. Pazar payını kaybeden perakendeciler, tüketicileri yeniden cezbetmek amacıyla özellikle daha iyi fiyatlar elde etmeye çalışacaklardır.
Fiyat indirimi için yer olup olmadığı, güvendikleri tarımsal emtialara, sahip oldukları enerji sözleşmelerine ve ücretlerdeki gelişmelerdeki ülkeler arası farklılıklara bağlı olarak üreticiden üreticiye değişecektir. Bu nedenle, fiyatların neden hala yükselmesi gerektiğini, (henüz) düşemeyeceğini veya sadece şu kadar düşebileceğini açıklamak, önümüzdeki aylarda gıda üreticileri için önemli bir görev olacaktır.
