Rus lider silahlı bir isyanı bastırdı ancak yönetimine ilişkin şüpheler artıyor.
Vladimir Putin, isyankar paralı asker komutanıyla son anda yaptığı anlaşmayla Moskova'ya yönelik bir saldırıyı önlemeyi başardı. Ancak bu ayaklanma, Putin'in Rusya üzerindeki tam siyasi kontrol aurasını, iktidardaki yaklaşık çeyrek asırlık döneminde başka hiçbir olayda olmadığı kadar deldi.
Wagner şefi Yevgeny Prigozhin'in ağır silahlı savaşçılardan oluşan konvoyları başkente getirmeye hazırlandığına dair defalarca yapılan uyarıları görmezden gelmesi Moskova'da şaşkınlık yarattı. Bunun yerine Rus lider onların bu kadar yaklaşmasına izin verince yetkililer tankları ve askerleri savunmaya almak zorunda kaldı. Bu da onun ülke üzerindeki efsanevi hakimiyetine dair bir zamanlar düşünülemeyen şüpheleri körükledi.
ABD'li ve Avrupalı yetkililer, istihbaratlarının da önceden haber aldığı 24 saatlik ayaklanmayı, 70 yaşındaki başkanın kontrolüne karşı eşi benzeri görülmemiş bir meydan okuma olarak nitelendirdi. Yetkililer, Prigozhin ve adamlarının herhangi bir sonuç olmaksızın ülkeyi terk etmelerini sağlayan karanlık anlaşmanın gerilimin sonunu getirmeyeceği uyarısında bulundu.
Günlerce sürmesi beklenen bir savaşın on yedi ayı geride kalırken, yaşanan kargaşa, mücadele edilen işgalin Putin'in yıllardır yaratmaya çalıştığı istikrar görüntüsünü nasıl bozduğunu gözler önüne serdi. Kremlin'deki etkinliklerde öne çıkan ve uzun süredir himayesinde olan Prigozhin'in 1993'ten bu yana bir Rus devlet başkanına karşı ilk kez askeri bir meydan okumaya girişmesi, başarısız savaşların onları başlatan liderler için defalarca kanlı sonlara yol açtığı bir ülkede kara bir alamet oldu.
Halen Berlin'de yaşayan Rus siyaset bilimci Ekaterina Schulmann, "Bu, Putin'in tüm siyasi kariyerindeki en büyük kamu başarısızlığıdır" dedi. "Prigozhin'in isyanı Rus siyasi rejiminin gerçekte ne kadar kırılgan olduğunu gösteriyor."
Gizli bir Avrupa istihbarat değerlendirmesine göre hem Putin hem de Rusya bu krizden muhtemelen daha güçsüz çıkacak ve bunun Putin'in kişisel başarısızlığı olarak görüleceği görüşünü paylaşacak.
İşgal ettiği toprakları geri almak için en iyi umudu olan karşı saldırıyla Rus hatlarını yarmaya çalışan Ukrayna, Moskova'daki kaostan keyif aldı. Kiev, birliklerinin Wagner güçlerinin aylardır savaştığı Bakhmut çevresinde ve daha güneyde ilerlediğini söyledi. Savunma Bakan Yardımcısı Hanna Malyar Cumartesi günü yaptığı açıklamada "Tüm cephelerde ilerleme var" dedi.
Batılı üst düzey bir yetkiliye göre, Putin'in algılanan zayıflığı Kiev'in müttefikleri arasında Rusya'nın saldırganlığına daha güçlü bir karşılık verilmesini isteyenleri cesaretlendirebilir, özellikle de Ukrayna'nın ittifaktan daha güçlü taahhütler istediği gelecek ay Vilnius'ta yapılacak NATO zirvesinde.
Ancak Kiev'in ortakları arasındaki diğerleri daha temkinliydi. Bu kargaşanın savaş çabalarını arttırmak isteyen sertlik yanlılarının elini güçlendirebileceğinden ya da Putin'i içeride sadakatsiz görülenlere karşı daha da sertleşirken daha öngörülemez hale getirebileceğinden endişe ediyorlardı. ABD ve Avrupa başkentleri yetkililere belirsizlik ortamında kamuoyu açıklamalarını temkinli tutmalarını söyledi.
Putin hafta sonu boyunca müttefiklerine güven vermek için telefonlara sarıldı. Rusya, savaş boyunca Putin'in yanında duran Çin'e, Moskova'daki Dışişleri Bakanlığı'nın deyimiyle "24 Haziran'da yaşananları" açıklamak üzere bir diplomat gönderdi. Pekin'in görüşmeyle ilgili açıklamasında ayaklanmadan bahsedilmedi bile.
Putin'in geçmişte otoritesine yönelik tehditleri, halk protestolarını, ekonomik krizleri ve yurtdışından gelen baskıları göğüsleyerek atlattığından emin olabilirsiniz. Şu an için, kontrolüne yönelik yakın bir meydan okuma belirtisi yok. Ancak Kremlin gelecek yıl Putin'i 2030'a kadar görevde tutacak seçimlere hazırlanırken, siyasi yenilmezliği konusundaki şüpheler de artıyor.
Konuyla ilgili bilgi sahibi kişilere göre, Rus seçkinleri arasında tökezleyen savaş çabaları nedeniyle yaşanan gerilim aylardır artıyor. Rakip kampların ortaya çıktığını, bazılarının kampanyanın çok daha agresif bir şekilde sürdürülmesi için bastırdığını, diğerlerinin ise Rusya'ya verilen zararı sınırlamak için hızlı bir çözüm umduğunu söylediler. Bu kişiler, Putin'in bu ikisi arasında denge kurma çabalarının giderek zorlaştığını söyledi.
Yönetime yakın kişilere göre Rusya Devlet Başkanı, bir zamanlar kendisine çorba servisi yapmış bir adamın hırslarını yönetebileceğinden emindi. Prigozhin'in savaşta sertleşmiş birlikleri, Putin'in ordusunun başarısız olduğu savaş alanlarında başarılı olabiliyor ve üst düzey komutanlara yönelik küfürlü saldırıları, düşük performans gösteren askeri rütbeliler üzerindeki baskıyı artırıyordu.
Ancak savaş çabaları zora girdikçe, Prigozhin'in erişimi Kremlin'den gelen fon ve destek seli sayesinde arttı. Sosyal medyadaki görünüşte dürüst konuşmaları, resmi propagandadan bıkmış birçok sıradan Rus'u kazandı. Daha da önemlisi, güvenlik ve hükümet elitindeki etkili sertlik yanlıları arasında derin bir destek damarına ulaştı. Bu kişiler Putin ve diğer birçok üst düzey yetkilinin Ukrayna'da zafere ulaşma konusunda yeterince kararlı olmadıklarından ve ateşkesle yetinebileceklerinden endişe ediyorlardı.
Prigozhin'in eleştirileri hiçbir zaman sosyal medyadan daha geniş kamuoyu görüşlerini belirleyen devlet kuruluşlarına yayılmadı. Bağımsız Levada Center'da sosyolog olan Denis Volkov, "Toplumda bunun bir an önce bitmesi arzusu var" dedi.
Kremlin'in içinde Prigozhin'in genişleyen etkisiyle ilgili korkular arttı, ancak Putin silahlı bir meydan okumaya hazırlandığı yönündeki uyarıları reddetti.
Krizi tetikleyenin Putin'in Prigozhin'i dizginlemek için gecikmiş bir çaba göstermesi olduğunu belirten bu kişiler, yetkililerin bu ayın başlarında Prigozhin'in Wagner savaşçılarına 1 Temmuz'a kadar Savunma Bakanlığı'na kaydolmalarını emrettiğini söyledi. Çatışmaları erkek erkeğe çözmeye alışkın olan Prigozhin, savaşçılarını Kremlin'de bir görüşme talep etmeye götürdü.
Prigozhin Cumartesi günü Telegram'da yaptığı açıklamada "Wagner'i dağıtmak istediler" dedi.
Yakın bir Rus müttefiki olan Belarus Devlet Başkanı Alexander Lukashenko'nun aracılık ettiği ayaklanmayı sona erdirme anlaşması kapsamında Putin, paralı askerin ülkeyi terk edebileceğini şahsen garanti etmeyi kabul etti ve savaşçıları hakkındaki tüm cezai suçlamaları kaldırdı. Olay yerinden alınan video görüntülerine göre Prigozhin Cumartesi günü geç saatlerde savaşçılarıyla birlikte Rostov-on-Don'dan ayrılırken kalabalık alkış tuttu.
Hükümetle yakın bağları olan siyasi danışman Sergei Markov "Bir anlaşma yapmak zorundaydılar" dedi.
Putin'e sadık üst düzey bir kişi Pazar günü, kendisinin ve çalışanlarının bir gün önce Moskova'nın merkezindeki ofislerini savunmaya hazırlandıklarını ancak Prigozhin ve adamlarının herhangi bir sonuç olmaksızın ayrılmalarına izin verilmesi karşısında şok olduklarını söyleyerek şaka yaptı. Bu durumun, Başkan'ın ne yaptığını gerçekten bilip bilmediğini merak etmesine yol açtığını söyledi.
Zırhlı araçlar hafta sonu boyunca Moskova ve diğer şehirlerin sokaklarını terk etmeye devam ederken Kremlin sakin görünmeye çalıştı. Bir hükümet bakanlığı "duygusal ve gergin" geçen hafta sonunun ardından Pazartesi günü gazetecilere izin verilmesini tavsiye etti.
Ancak Putin, Pazar günü devlet televizyonunda yayınlanan yorumlarında Prigozhin gibi savaş çabalarına bağlılığını sorgulayanlara hitap ediyor gibiydi. Ayaklanmadan önce kaydedilen bir röportajda muhabire işgalin tüm dikkatini çektiğini söyledi. "Gün onunla başlıyor ve onunla bitiyor" dedi. "Günün her saati."
Haber - Bloomberg
Düzenleme ve Çeviri : Önder Sinan
